BİLİM KURGU VE ZAMAN YOLCULUĞU

Şu evrende, belki insan dediğimiz karbon temelli yaşam biriminin korkularının kaynağı, ölümden daha da güçlü bir şey var: Zaman. Bir "ölüm" olması için gerekli yaşam, bir yıldızın doğuşuyla batışı için gerekli, olgular süreci Onun içinde yer alır. Peki zaman nedir? Zamanın ne gibi birimlerden oluştuğu, bilinçle ve uzayla bağı kesin sonuçlara henüz ulaştırılmış değildir. Varlığı hissedilen, sayılabilen ama tam tanımı ve doğası bize açık olmayan bir gizem.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Zaman yolculuğu ise kısaca insanın akışından fırlamayı beceremediği bu ırmaktan bir kurtuluş yoludur; fiziksel sınırlamaların bizi mahkum ettiği hız ve yönden kaçış planları ve muhtemel sonuçları ise öyküleri doğurur.
Zaman yolculuğu öyküleri bilim kurgu olup olmadığı açısından ele alınınca çok ince bir sınır üzerindedir; çünkü böyle bir yolculuğu yapmak için ortada gözüken bir bilimsel gelişme, herkesçe kabul edilen teoriler, yahut gözlemlenebilen örnekler yoktur. Işınlama, klonlama, uzaya seyahat, yahut iyon motorları için şu sıralarda bile ufak örnekler varken, henüz bununla ilgili ispatlanmış ilk adımlar yoktur.
Yazım açısından zaman yolcululuğu öykülerinin bazı sorunları vardır. Bu sorunlar aynı zamanda onlar sınıflandırmamıza da faydalı olur. İki temel sorun şunlardır: Zamanın yapısının açıklanması ve paradoksların çözülmesi. Yazılmış eser bilimkurgu da olsa fantezi de olsa, bu iki sorun vardır. Bilim-kurgu için çözülmesi gereken üçüncü bir sorun ortaya çıkar: İnandırıcı (bilimsel) bir zaman yolculuğu tekniği. Fantezi eserlerinde bu konuda çözüm kolaydır. "Büyü!"
Bilim kurgu çok geniş bir yelpazede bir çok konuyu işler ve B.K( Bilim Kurgu) kendi içinde değişik tarzlar yaratmıştır bunlardan biri ''kuramsal bilim kurgu'' diye adlandırılır. İlk kategoriye B.K' da sıkça kullanılan Matter Transmission ( Madde İletimi - Yaygın kullanımı ile Işınlanma ), Antigravity ( Çekimsizlik ), Time Travel ( Zaman Yolculukları ), Faster Than Light ( Işıktan Hızlı ), Suspended Animation ( Geçici Ölüm )....verilebilir.
Günümüz bilimi zaman yolculuğu yapabilen partiküller olduğunu kabul ediyorsa ( Tachyon ), Kara - Deliklerin başka zamanlara hatta belki de bambaşka evrenlere açılan kapılar olabileceği öne sürümünü yapabiliyor, Anti - Matter ( Karşıt Madde )' yi derslere kadar sokup, silah teknolojisine kazandırma yolları arıyorsa, sanırım Kuramsal B.K' cuların bir adım ( belki birkaç ) daha öteye gidip orada neler olduğuna bakmaya hakları olmalı. Örnekleyelim...
Yine Asimov' un 1948 tarihli bilimsel rapor formatında yazılan " The Endochronic Properties of Resublimated Thiotimoline " adlı makalesinde deneğin zaman yolculuğuna çıkmasını sağlayan ve denekle ilgili sebep - sonuç ilişkisini ortadan kaldıran Thiotimoline kimyasalı daha uzunca bir süre Kuramsal kalacak gibidir. Asimov' un " The Gods Themselves ( 1972 ) " adlı eserinde ortaya koyduğu ve alternatif bir dünyadan çekilen pozitronların sağladığı sonsuz bir enerji kaynağı olan Electron Pump 'ında sonu aynıdır. Ancak " İntikam Tanrıçası Nemesis " 'te geçen Hiper - Uzay sıçraması öylesine iyi anlatılmıştır ki kitabı okuyan bir Bilim Kurgu okuyucusu hayatının geri kalanını sıçramanın yapılabileceğine inanarak geçirebilir. ( Örnek : Hooded )
Bilim kurgu çok geniş bir konu yelpazesini içine alır. Her ne kadar vereceğim bu başlıklarla kısıtlı olmasada Astronomi, Kara - Delikler, Bilgisayar Teknolojisi, Kozmoloji, Sibernetikler (Cyberpunk ile karıştırmayın lütfen), Işıktan Hızının aşılması, Zaman Yolculukları, Kütle Çekimi, Matematik, Nükleer Güç, Fizik, Güç Kaynakları, Roket Teknolojisi, Uzay Uçuşları, Uzay Gemileri, Teknoloji Kaynakları, Silah Sistemleri... gibi konularla ilgilenir. Bu majör başlıklara Bioloji, Genetik Mühendislik ve Terraformoloji' yi de dahil edilebilir.
Zamanın zaman yolculuğuna ilişkin niteliğini açıklarken şu iki soru vardır: Birincisi zaman nelerden oluşur sorusu -birbirine kopmaz zincirlerle bağlı tarih örgüsünden mi ya da üstüste veya yanyana konmuş "AN" lardan mı?- ve ikincisi zaman yolculuğu mümkünse zamanın hangi yönde yolculuğa izin verdiğidir- sadece geçmişe, sadece geleceğe ya da iki "yön"e birden mi?
Bu konularla ilgili edebiyattan örnek vermeden önce "paradoks"ları anlatmak gerekir. Paradoks iki çelişen unsurun beraber varolma durumudur. Örneğin "ben hep yalan söylerim" cümlesi gibi. Felsefenin neredeyse gelişiminin başından beri uğraştığı "Zenon paradoksları" gibi açıklaması zor veya kolay paradokslar vardır. Fizikte ise örneğin Görelelik kuramıyla gelişen paradokslar vardır; "ikizler/zaman paradoksu" gibi: Biri ışık hızıyla giden bir gemiyle yolculuğa çıkıp geri dönen, diğeri ise dünyada kardeşini bekleyen ikiz kardeşleri düşünün. Zamanın neredeyse hiç yaşlandırmadığı ikizlerden birisi, kardeşini geri döndüğünde kendinden yaşlı bulacaktır. Zaman yolculuğundaki paradokslarsa geçmişte birinin kendisiyle karşılaşmasıyla veya olmuş bir olayı başlangıcından önce engellemekle meydana gelen (örneğin öz dedenizi öldürmek) nedenselliği bozan paradokslardır.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]Zaman Makinesi'nde H.G. Wells, zamanın dördüncü boyut olduğunu ve nasıl balonlarla iki boyutlu yer düzleminden kurtulup bir üçüncüsünde gezebiliyorsak, zaman makinesiyle de dördüncü boyut olan zamanda dolaşabilineceğini söyleyerek zamanın ve yolculuğun esaslarını anlatır. Wells'in yolcusunun zamandaki seferi tek yöne, geleceğe doğrudur.
''Time Machine'' H.G. Wells’in ünlü bilimkurgu klasiğinden beyazperdeye uyarlanan filmin yönetmenliğini H.G. Wells’in torunu Simon Wells yapıyor. Kitabı okuyanlar görekecekler ki film gidişat olarak kitapla belli noktalarda ayrılıyor.
Bilim adamı ve mucit Alexander Hartdegen zamanın da bir boyut olarak diğer üç boyuttan farksız olduğunu ve bu boyutta da aynı diğer boyutlarda olduğu gibi yolculuk yapılabileceğine inanmaktadır. Başından geçen bir trajedinin ardından zaman yolculuğunu yapma isteği daha da artar. Zamanda yolculuk yapıp geçmişi değiştirmeyi kafasına koymuştur.Çalışmaları sonucunda bir zaman makinesi yapmayı başarır ve zamanda 800 bin yıl ileri gider. Fakat bu gelecekde hiç bir şey beklediği gibi değildir. Geçen binyıllar boyunca insanoğlu iki ayrı canlıya evrimleşmiştir. Avcı ve av.

H.G.Wells' in bilimkurgusal öğe taşıyan bir başka öyküsü de dördüncü boyutla ilgili olan Olağanüstü Bir Vaka: Davidson'un Gözleri 'dir. Uzayda bükülme gibi ancak yüzyıla yakın bir süre bilim adamlarının birer varsayım olarak gördükleri konuyu işler. Edgar Allan Poe'nun Şişede Bulunan Elyazması adlı öyküsü de hemen hemen aynı konuyu içerir. İki ayrı zaman diliminin ve yine iki ayrı mekanın birbiriyle iç içe geçmesi konusu daha sonra bilimkurgu yazarlarının hayal güçlerini geliştirici bir fon haline gelmiştir. Ünlü bilim adamı Einstein'in zamanı dördüncü boyut olarak görecelilik kuramında kullanınca, yazarların düşünceleri de zaman üzerinde geleceğe ve geçmişe giden aygıtlar üzerinde yoğunlaşır.
Ancak Wells'in zamanda geleceğe gitme konusunu işlediği Zaman Makinesi, Einstein'in kuramını yayınlamasından önce yazdığını meraklısı için söylemek gerekir. Nitekim daha sonra ünlü bilim adamı ve bilimkurgu yazarı Carl Sagan, dördüncü boyutun (zaman değil, fiziksel varlıklar söz konusu) matematiksel olarak şeklinin nasıl olabileceğini Kosmos adlı kitabında anlatarak bütün bu söylenenlerin en azından matematiksel olarak kanıtlanabileceğini gözler önüne serer.
Zamanda yolculuk kavramı , hakkında en az fiziksel, matematiksel ve uzaybilimsel veriye, deneye ve kanıta sahip olduğumuz konulardan biridir . Dünya bilimkurgu tarihinde zamanda yolculuk konusunun ilk işlendiği "L'An 2440" (Louis-Sebastien Mercier, 1771) adlı eserden beri çeşitli yazar ve senaristler, somut veri açığını teorilerle doldurmak zorunda kalmışlardır. "Evren fiziğinde işlerin nasıl yürüdüğüne dair kuralları" içgüdülere ve tahminlere göre el yordamıyla belirlemek durumunda kalmak ise, bu sanatçıları zaman zaman farklı sonuçlara götürmüştür. Zira eldeki çok az veriyi muazzam hayalgücüyle harmanlayarak sonuçlar çıkarmak ve olası kuralları kararlamaya çalışmak, bir noktadan sonra işi yapanın subjektif değerlendirmesine göre şekil alması kaçınılmaz bir çabadır.
Peki şimdi birlikte yola çıkıp şu fikir cimnastiğine bir de biz girişelim mi? Bu konuya adım atıldığında karşımıza çıkan ilk ve en basit temel başlık olan "paradoks" kavramından başlayalım: "Geçmişe gidip ebeveynlerinizden birinin ölümüne neden olursanız, siz de ortadan kalkarsınız. Siz yok olunca geçmişe gidip ebeveyninizi de öldüremezsiniz." "Geçmişe gidip kendi ebeveyninizi yok etmeniz, zamanda bir paradoks yaratır."
"Paradokslar gerçek olamayacağına göre, zamanda yolculuk asla gerçekleşmeyecektir." Eğer zaman gerçekten de ancak tek yönde katedilebilen, tek boyutlu bir tünelden ibaret olsaydı, bu önermenin sahipleri haklı olabilirdi..
Ancak bu doğru değildir. Zaman da tıpkı uzayda içinde yaşadığımız diğer üç boyut olan x, y ve z gibi, matematiksel koordinatlara sahip bir eksendir. Olayların bu eksen üzerindeki yerleşimi, evrenin fizik kurallarının belirlendiği atomaltı -parçacıkların salınımına... ve topu topu dört çeşit fizik kuvvet arasındaki dengelere göre sıralanıvermiştir.
Doğa kavramına yalnızca biyolojik ekosistemin değil, bulunduğumuz evrenin fizik kanunlarının da dahil olduğundan hareketle: Doğayı kendi haline bıraktığımızda asla gerçekleşmeyecek birşeyin insan müdahalesiyle olabilir hale geldiği kaç örnek verebilirsiniz?
Uçan insanlar? Uzak haberleşme? Hasta tedavisi?
Sesten hızlı yol almak? Dünyanın ekolojik dengesinin canına okumak?
Okuyup yazmak?
Peki..
Zaman ekseninde bağımsız hareket fikrinin, doğayı kendi haline bıraktığımızda gerçekleşmeyecek olup da insan müdahalesiyle olur hale gelen onca konudan ne farkı var?
Henüz başaramamış olmamız mı? İyi.. yani hepsi bundan ibaretse sorun yok. Zira nasılsa yolu bulduğumuzda bütün o 'henüz'ler, -cek -caklar, 'idi'ler vs.. bir daha asla eski anlamlarını taşımayacaklar.
Neden mi? Çünkü zaman ekseninde bağımsız (tek yönlü olmayan) hareket, neden-sonuç ilişkisinin zamana bağlı fonksiyonunun da artık tek yönlü olmaktan çıkmasını getirir. Diğer bir deyişle, "önce neden, sonra sonuç" şeklinde gerçekleşen sıralama, zaman eksenindeki hareketinizin yönüne göre değişebilecektir. Zaman yolcusu için önce sonucun, sonra nedenin yaşanması mümkün olacak demektir. İşte bu da "paradoks" kavramının iflasını getirir.
Paradoks engelini aştığımıza göre, sıra ikinci adımı atmaya geldi demektir: Paradoksların olabildiği bir evrende gerçekler nasıl gerçek kalabilecektir?

İşte bu noktada, bir bilim insanı ve bilimkurgu yazarı olarak, bilimkurgusal düşünce biçimine bir davet sunuyor ve konuya teorik bir katkıda bulunma cüretini göstererek sizleri "çevrim" kavramıyla tanıştırmak istiyorum. Zaman boyutu lineer bir hat değildir, ancak şu an için kavrama kolaylığı sağlamak amacıyla, zaman eksenini düz bir hatmış hibi düşünelim. Şimdi evrende bu hattı uzaktan inceleyebileceğimiz bir nokta bulup yerleşelim.. tüm zaman ekseni "görüş" menzilimizde, ve üzerinde neler olup bittiğini başından sonuna dek izleyebiliyoruz. Bu bakış açısından düşündüğümüzde, yer yer bu eksenden çıkılıp yeniden girilmesi, eksenin yer yer kendi etrafında dönüp "loop" (çevrim) oluşturması, hatta karmaşık düğümler meydana getirmesi olağan bir manzara olacaktır. Böyle bir düğümün hat devamlılığı açısından oluşturduğu kısa devre, bizim izlediğimiz yerden olası görünürken, eksenin içindekiler için anlaşılması olanaksız ve doğa dışı bir olgu halinde kalacaktır. Yolculuklar yüzünden zaman ekseni devamlılığını kaybetmeyecek, ama artık düzgün bir hat olmaktan çıkacak ve -üzerinde ileri geri cirit atılarak gerçek değişiklikleri yaratıldığı ölçüde- dönüklü, düğümlü, sallanıp savrulan, yer yer kopup evren dokusundan gelen başka "iplik parçalarıyla" yamanmış bir görüntü sergileyecektir. Hattaki bu değişimlerin ilki, zaman yolculuğunun teknolojik açıdan imkanlı hale ilk geldiği noktaya tekabül edecektir. Ancak bu noktadan sonra, yolculuk imkanı hat üzerinde ileri-geri (yani geçmişe ve geleceğe) taşındığında, gidilen her noktada neden olunan gerçek değişiklikleri yeni düğümler ve çevrimlere yol açacaktır. Sonuç olarak önümüze serilen manzara, temel devamlılığını koruyan, ancak kıvrılıp bükülen, düğümlenip açılan, tirfillenip toparlanan dinamik ve devingen bir eksen yapısı olacaktır.
Paralel evrenlerin birinde hayatınızın belli bir saniyesini burnunuzu kaşıyarak geçirirken, diğerinin aynı saniyesinde bunu yapmıyor olabilirsiniz. Aynı şekilde birinde lider iken, diğerinde ise başka kişilikte bir insan olabilirsiniz.
"The Man Who Murdered Mohammed"(Alfred Bester) [Muhammed'i Öldüren Adam] isimli kısa öyküde karısına kızan bir bilim adamı karısından intikam almak için sırasıyla karısının ebeveynlerini ve onların ebeveynlerini george Washington ve Hatta Hz. Muhammed'i geçmişe giderek öldürerek tüm tarihi değiştirmeye çalışır ama başarısız olur ve sonunda kendini bir hayalet gibi limboda bulur. Çünkü gittiği her zaman aslında bir ipe dizilmiş inci taneleri gibi ayrı zamanlardır. Onları değiştirmek imkansızdır. Sadece kendi bulunduğu halkayı koparmayı becermiştir. Burada gördüğümüz bir diğer nokta zaman algısıdır. Zaman algısı, bu öyküde ve diğer pek çok benzer öyküde iddia edildiği üzere, insanın içinde bulunduğu anı ve tüm zamanı etkiler.
Zaman yolculuğunda geçmiş ya da geleceğe kestirmeler yapmak konusunda bir diğer hikayede ("Time Considered as a Helix of Semi-precious Stones", Delany) zaman spiral şeklinde bir yapıya sahiptir. Bu spiralde bulunduğunuz anın üstüne ya da altına denk gelen bir zamana atlayabilirsiniz. Fakat atlama aralığı 650 milyon yıl gibi bir zaman olunca , bugünlere neden yolculuk yapılamadığı ve buna ilişkin bir kanıt bulunamayacağını yazar kanıtlar ve aynı zamanda paradoksların da çoğunu engeller.
Paradoksların çözülmesi için bir başka görülen yöntem ise zamanı bir döngüye bağlamaktır. Burdaki temel düşünce zamanın kendi içinde ufak düğümler halinde zaman paketlerine izin verebileceğidir.
(Çetin BAL: Bu zaman paketleri anlayışı benim kuramımın ön gördüğü zaman dalgaları paketlerine benzemektedir.) Yani Lester del Rey'in "... And It Comes Out Here" [.. ve Buraya Varıyor] isimli öyküsündeki gibi bir zaman makinesi icat edip geçmişimize gidip bu zaman makinesinin planlarını verirsek burada zamanda bir düğüm atmış oluruz. Zaman makinesinin icat süreci zaman akışından da görünürden kaybolur. Zaman döngülerine diğer bir örnek olarak bir zaman yolculuğu hikayesi olmamasına rağmen Asimov'un "The Last Question" [Son Soru] adlı öyküsü verilebilir. Bu hikayede evren ve tüm zaman yok olduktan sonra İncil'dekine benzer bir yaratılışla kendini yaratarak büyük bir zaman döngüsü içine girer.
Zaman döngüleriyle paradoksu çözen ve zamana (aslında tüm insanlık tarihine) farklı bir bakış getiren bir yazar da Elric serisi ile bilinen Michael Moorcock'tur. "Behold The Man" isimli öyküde geçmişe İsa'yı bulmak üzere giden ve çocukluğundan beri din ve kimlik sorunlarıyla boğuşan Karl Glogauer bulduğu cevapla kendini yaratır ve kendi mazoşist döngüsünü tamamlar. Kitabın esas sorusu şudur: "Toplumsal gerekler mi dinleri ve peygamberleri doğurur ya da gerçekten vahiy alan Peygamberler mi dini doğurur ve toplumu şekillendirir? Sonuçta Glogauer kendini geçmişe götüren sonuca dönüşerek kendi döngüsünü oluşturur.
Tarihin değiştirilebileceği düşüncesi çatallaşan zaman/tarih düşüncesini de beraberinde getirir. Yani geçmişi değiştirirseniz, özgün zaman akışına -ki özgünlüğü her zaman bir soru işareti taşır zaman yolculuğu olasılığının kabullenilmesiyle beraber- paralel yeni bir zaman akışı oluşabilir. Napolyon'un Waterloo'yu kazandığı bir tarih bunun olmadığı bir tarihle yanyana ayrı bir evren olarak var olabilir. Bunlara en iyi örnekler "alternatif tarih" öyküleridir. "Paralel dünyalar" ya da "paralel zamanlar" evrenin ve zamanın, zaman yolculuğuna izin veren yapısını açıklar.
Bununla beraber geçmişe gidip Hitler'i öldürmek zamanı -tarihi- değiştirmeyebilir. Hitler ölse de yerine bir yaveri geçip aynı işgalleri yapabilir ve isimler değişse de tarih değişmeyebilir. Zamanın (yahut tarihin de diyebiliriz) bu kendisini koruması ilkesine - FRp oyuncularının dahi çok azının bildiği bir AD&D elkitabı olan- Chronomancer (Zaman büyücüsü) şu ismi veriyor: Zamanın Moment umu. Yani zaman dalgasının gücü insanların yaratacağı ufak çakıl taşlarıyla ancak dalga yüzeyinde ufak bir çizgi haline bozulma yaratır, güç ve yön tamamen değişmez.( Çetin BAL: Aslında zamanda yolculuk, birbiri ardına gelen zaman dalgalarının fiziksel kalıbına bir zarar vermez. Yani yani zaman dalgası formunun içerisindeki madde ve enerjinin dağılım kombinasyonu üzerinde değişikliklere neden olsakta zamanın fiziksel yapısında bir değişiklik olmaz.) Güçlü toplumsal olayların kişilere bağlı kalmadan devam edebilmesi gibi. Dragonlance- Ejder mızrağı- serisinin Raistlin son üçlemesi Dragonlance Legends da büyücü Raistlin kendisini benzer bir durumda bulur. Olacak olaylar bilinmesine rağmen onları değiştirmek için harcanan çaba boşa çıkar ve Raistlin kendisini "kendisinin ayak izlerini takip ederken" bulur.
İçerikte zamanın doğası ve yolculuk yöntemleri belli olduktan sonra sıra yolculuk "aracına" ya da "tekniğine" gelir. Bugüne kadar zaman yolculuğu öykülerinde kullanılan araçlar pek çoktur. Wells'in bir tül perdenin gerisinden bakar gibi tanımladığı, bilim adamının kullandığı zaman yolcuğu makinesinden başlayarak, uçaklardan trenlere (Brian Aldiss, Dracula Unbound) bildiğimiz ulaşım araçlarının değişik çeşitlerinden, yolcuyu dondurarak biyolojik fonksiyonlarını sıfırlanmasıyla gelecek için saklanması gibi (Buck Rogers ve yine Wells'in When The Sleeper Wakes i gibi) teknikler vardır. Zamanın algılayana bağlı olduğu türünden açıklamalar algıyı değiştiren uyuşturuculardan ( Wyndham'ın "Consider Her Ways" isimli öyküsündeki chuinjuatin isimli ilaç gibi,) beyin güçlerine kadar. yarı parapsikolojik yöntemleri doğurur.( Çetin BAL: Aslında insana ait sınırlı zihin değil ama evrenin yapısında gizli evrensel bir zihin gücü bilinen fiziksel ''zaman'' yapısıyla bağlantılıdır.Buna göre evrenin zihniyle bağlantı kuran insan zihni O ' zihinle bağlantılı zaman akışı üzerinde de bir kontrole sahip olabilir. Ve ben tüm parapsikolojik fenomenlerin bu bağlantıdan kaynaklandığını düşünüyorum.) Anne McCaffrey'in Dragon riders of pern serisindeki gibi bilimkurgu kitaplarında ise hiç açıklaması olmayan zaman atlayan ejderhalar da olabilir. Fantezi edebiyatında ise Dragonlance Legends daki gibi çok güçlü büyüler ya da büyülü aletler yolcuyu başka zamanlara atar.

Yolculuklarla beraber çeşitli zaman yolcuları da ortaya çıkar. BunlarWells'in Zaman Makinesi 'ndeki gibi kaşif/bilim adamları, "Behold the man" ya da Silverberg'in Mask of Time'ındaki [Zamanın Maskeleri] gibi Peygamber ya da Zaman efendileri olabilir. Zamanı değiştiren kişi ya da onu iyi bilen bir kişinin tüm bir topluluğa hakim olabileceği düşüncesinden zamanda geçmişe ya da geleceğe yolculuk edebilecek kişilerin çıkabileceği ve bunların Glogauer gibi bir kurbana dönüşebileceği öykülerde anlatılır.
Michael Crichton 'un Zaman Tüneli(Time Tunnel) adlı bilimkurgu kitabının bir bölümde de zaman yolculuğunun nasıl olabileceğine işaret edilmektedir;
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
[Arka sırada oturan Stern. “ daha önce bize başka evrenlerle bağlantı kurabileceğimizi söylemiştiniz.”
“Evet.”
“Kuantum köpüğüyle.”
“Bu doğru.”
“Ama bu anlamsız,” dedi Stern.
“Neden? Kuantum köpüğü nedir?” dedi Kate, esnemesini bastırarak.
“Evrenin doğumundan kalan şey o”, dedi Stern. Evrenin bir tek çok yoğun madde noktası olarak başladığını anlattı. Ardından, onsekizmilyon yıl önce, o nokta da dışarı doğru patladı-big bang diye bilinen şekilde.
“Patlamadan sonra, evren bir küre şeklinde genişledi. Ama mükemmel bir küre değildi. Kürenin içinde, evren tam olarak homejen değildi – bu yüzden bugün evrende galaksiler tek biçimli olarak yayılmak yerine yığınlar ve demetler halinde düzensizce duruyorlar. Herneyse, mesele şudur ki, büyüyen kürede ufacık, minicik kusurlar var. Ve bu kusurlar hiç bir zaman düzleştirilemedi. Bunlar hala evrenin bir parçası.”
“Öyle mi? Nerede?”
“ Atomaltı boyutlarda. Kuantum köpüğü çok küçük boyutlarda, zaman-mekanın dalgacıklara ve kabarcıklara sahip olduğunu söylemenin bir yolu sadece. Ama köpük tek bir atomik parçacıktan küçük. Bu küçük köpük içinde solucan delikleri olabilir de, olmayabilir de.”
“Varlar,” dedi Gordon.
“Ama onları seyahat için nasıl kullanabilirsiniz? O küçüklükte bir deliğe insanı yerleştiremezsiniz. Onun içine hiçbir şey koyamazsınız.”
Bir zaman makinasına girdiğinizi, kendinizi 'kuantum köpük bir solucan deliği' nden 1357 yılı derebeylik Fransa'sına gönderdiğinizi düşünün.]
Zaman yolculuğu öyküleri neredeyse tüm bir tarihi ve bilinen değerleri olduğu kadar öykü yazım tekniklerini de karşısına aldığı için heyecan vericidir. Yine zaman yolculuğu öyküleriyle meşhur B. Aldiss'in "The Man in His Time" [Kendi Zamanındaki Adam] isimli öyküsünde olduğu gibi insanlardan 3.3077 dakika kadar ileriden zamanı yaşayan kazazade bir astronotun yaşadıklarını anlatmak ya da yine Aldiss'in Cyrptozoic!inde olduğu gibi "klasik" zaman yolculuğu gibi başlayan ve tüm zamanın aslında geriye aktığı ortaya çıkan öykülerin yazılmasının çok zor olacağı açıktır. Buna "Behold the Man" deki gibi zaman döngülerine tüm bir İncil mitolojisi ve Jung'un teoremlerinin sıkıştırılması için çok iyi bir İncil, eski diller ve psikoloji bilgisine ya da Asimov'un "Red Queen's Race"inde ["Kırmızı Kraliçe'nin Yarışı" - Alice Harikalar Diyarında'ya bir gönderme] olduğu gibi tüm insanlık tarihindeki gelişimlerin aslında geleceğin yardımıyla olabileceği şüphesini verebilmek için çok iyi bir tarih bilgisine sahip olmanın gereği de eklenirse zaman yolculuğu yazmaya hevesli bir kişinin karşısına alması gereken zorluklar daha da belirginleşir.
Bunun gibi yazımı, yaratıcılığı, teknik bilgiyi, insanlığı ilgilendiren her türlü bilgi ve birikimi zorlayan zaman yolculuğu öyküleri, insanların zaman yolculuğu fenomenin olasılığına ait merakını kamçılayan araçlardır.
Solucan deliği nedir?(wormhole yada tırtıl yolu nedir)
Spesifik olarak konuşursak dönen ve/veya yüklü kara delikleri göz önüne alırsak, işler daha da karmaşık bir hal alır. Özellikle, böyle kara deliklere düşmek ve tekilliğe çarpmamak mümkündür. Aslında yüklü veya dönen bir kara deliğin içi, kara delik tarafindan düştüğünüzde ak delik tarafindan çıkabileceğiniz şekilde, karşıdaki ak delikle bağlanmış olabilir. Ak ve kara deliklerin bu kombinasyonuna solucan deliği ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) denir.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Ak delik ucu kara delikten çok uzaklarda olabilir; hatta başka bir evrende bile bulunabilir - bu, solucan deliğiyle olan bağ dışında, bizim kendi bölgemizden tamamen kopuk bir uzay/zaman bölgesi demektir. O halde uygun bir şekilde yerleşmiş bir solucan deliği çok uzun mesafelere, ya da başka bir evrene bile seyahat etmenin elverişli ve hızlı bir yoludur. Bir solucan deliğinin çıkış ucu belki de geçmiştedir; böyle bir durumda da ondan geçerek geçmişe gidebilirsiniz. Bütün bunlar insana gerçekten çok tuhaf geliyor.
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]Bir solucan deliği için araştırma fonu aramaya başlamadan önce bilmemiz gereken bir kaç şey var. Her şeyden önce solucan delikleri neredeyse kesinlikle mevcut değildir. Ak deliklerle ilgili bölümde de geçtiği gibi, bir şeyin sadece matematiksel denklemlere geçerli bir çözüm olması onun tabiatta gerçekten var olmasını gerektirmez. Özellikle sıradan maddenin çökmesi sonucunda ortaya çıkan kara delikler (var olduğunu düşünebildiğimiz bütün kara delikler buna dahildir) solucan delikleri oluşturmaz. Bunlardan birine düşerseniz, her hangi bir yerden mantar gibi bitmezsiniz. Doğruca gider, tekilliğe çarparsınız; hepsi bu kadar. [Çetin BAL: Aslında solucan delikleri ve karadeliklerin uzay/zaman da sanıldığı başka zaman ve mekanlara geçit veren bir tür uzay/zaman eğrilikleri olduğuna kesinlikle karşıyım. Ama gerek kuantum köpüğü gerekse karadelikler düzeyinde eğrilen uzay/zaman çizğilerinin kendi amatör hesaplarıma göre yine üçboyutlu yapı içerisinde meydana gelen kapalı uzay/zaman dalgalanmaları olduğunu düşünüyorum.Bu dalgalanmaları kullanarak kendimizi ışık hızında uzay/zaman ilintisinde hareket ettirebiliriz. Ama bu dalgalanmalar başka zaman/ uzay noktalarına bir dördüncü boyut doğrultusunca uzanıp bağlanan iç uzaysal ''içi boş tüp geçitler'' yada tüneller değildirler. Fakat bu gerçek sıfır zamanda zaman/uzay içerisinde sıçramaları ve zaman yolculuklarını bir kenara bırakmamızı gerektirmez. Başka bir yol, Işık frekanslarının boyutlarla ilğili gizemli yapısında gizlidir.]
Ayrıca, bir solucan deliği oluşsa bile onun kararlı olmayacağı düşünülüyor. Onda seyahat etme girişiminin neden olacağı düzensizlik [perturbation] de dahil olmak üzere en küçük herhangi bir pertürbasyon bile onun çökmesine neden olacaktır.
Son olarak, solucan delikleri var ve kararlı olsa bile onda yolculuk yapmak epey sevimsiz olurdu. Yakındaki yıldızlardan, kozmik fon radyasyonundan vs solucan deliğine dökülen radyasyon, çok yüksek frekanslarda maviye kaymış olacaktır. Solucan deliğini geçmeye çalışırken bu X ve gamma ışınlarıyla kızartılmış olurdunuz.
Zaman ve Uzay fiziğin en temel kavramlarıdır.Her şey uzayda ve zamanda yer alır, uzay ve zamanın kendisi hariç!
Einstein'dan sonra bilim adamları uzay ve zamanın birbirinden bağımsız olmadığını kabul ettiler.Rölativite teorisinde zamanı ışık hızı ile çarparak elde ettiğimiz büyüklük, denklemlerde tıpkı bir uzay koordinatı gibi davranır ve bu sayede fizikçiler üç uzay ve bir zaman boyutundan oluşan dört boyutlu uzay-zaman'ı kullanarak evrendeki olayları tarif ederler.Buna göre her olay uzay-zaman'da bir noktaya karşılık gelir.Bu noktanın ilk üç koordinatı olayın gerçekleştigi yeri ve dördüncü koordinat da gerçekleştigi zamanı (ışık hızı ile çarpılmış olarak) verir.
Aristo Physics adlı eserinde şöyle sorar:
"Zaman'ın var olduğu hangi anlamda söylenebilir?"
Çünkü Aristo'ya göre kaba bir tanımla sadece şekil ve maddenin karışımı olan şeylerin var olduğu söylenebilir.Geri kalan her şey bunlara atfedilen niteliklerdir.Zaman bir cismin (mesela bir saatin ya da yıldızların) hareketleri ile tanımlanır daha doğrusu bu "hareketlerin sayısıdır zaman". Bununla birlikte hareket cisimlerin bir niteliğidir. Öyleyse zaman da cisimlerin bir niteliği olmalıdır.Yani bir uzayda cisim yoksa orada hareketten bahsedilemeyeceği gibi zamandan da bahsedilemez.
Plotinus bu tanıma pek çok bakımdan karşı çıkar.Herşeyden önce ona göre zaman bir sayı sırası değildir ancak sayılarla "numaralanan" şeydir. İkinci olarak ona göre zaman harekete değil, hareket zamana ihtiyaç duyar.Çünkü hareket bir cismin sürekli bir "anlar serisi" içinde sürekli bir noktalar serisinde bulunmasıyla gerçekleşir.Yani Plotinus'a göre cisimler dursa bile zaman akmaya devam eder,hareket de durgunluk da zaman içinde yer alan şeylerdir fakat zaman hiç birşey içinde yer almaz.
Esasında Aristotales de tanımındaki bir eksikliğin farkındadır ve şöyle yazar:"Zamanı hareketle ölçüyoruz ve hareketi de zamanla..."
Peki birden fazla zaman boyutu olan bir evren var olabilir mi?
Birden fazla zaman boyutu olan bir evrende yasamın nasıl olabileceğini hayal etmek çok güç.Ancak en azından fizik yasalarının bazı özellikleri kestirilebilir.Örneğin fizikte enerjinin korunumu yasası aslında fizik yasalarının zamandan bağımsız olması ilkesinden başka birşey değildir. Öyleyse birden fazla zaman boyutu olan bir evrende enerjinin vektörel bir büyüklük olması kaçınılmaz görünüyor.Ayrıca bunun bir sonucu olarak böyle bir evrende kütlenin korunumu yasasının geçerli olamayacagı da gösterilebilir.Ancak belki de en ilginç nokta birden fazla zaman boyutuna sahip bir evrende nedensellik ilkesinden,en azından bizim anladıgımız şekliyle bahsetmenin mümkün olmayışıdır.
Esas olarak,böyle bir evrenin var olmaması için bir neden görülmüyor ama buradaki esas sorun bu evrende kararlı parçacıkların var olup olamayacağıdır ki çalışmalar şimdilik sadece bir zaman ve üç uzay boyutuna ya da üç zaman ve bir uzay boyutuna sahip olan bir evrende kararlı parçacıklar olabileceğini söylüyor. Bu sonuncusunda kararlı olabilen parçacıklar da sadece takyonlar.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Zaman yolculuğu tartışılıyor...
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Dördüncü boyut olarak da nitelenen zaman, bilim dünyasını ikiye böldü. Bilim adamlarının bir kısmı Einstein'in İzafiyet Teorisi'nin zamanın aşılamayacağını ve bu nedenle zamanda yolculuk yapılamayacağını söylüyor. Diğer bir kısmı ise bu teorinin ‘‘çağdaş bir fosil’’ oldugunu ve insanın boyut değiştirebilecegini belirtiyor. ''Zaman Makinesi '' romanında bile H.G. Wells, zamanın dördüncü boyut olduğunu ve nasıl balonlarla iki boyutlu yer düzleminden kurtulup bir üçüncüsünde gezebiliyorsak, zaman makinesiyle de dördüncü boyut olan zamanda dolaşılabileceğini söyleyerek zamanın ve yolculuğun esaslarını anlatır. Bilim dünyası, dışarıdaki gündelik hayata pek yansımayan gizli bir savaşa sahne oluyor. Dünyanın önde gelen fizikçileri, İzafiyet Teorisi'nin babası Albert Einstein'i tahtından indirmeye çalışıyorlar. Daha doğrusu, zaman kavramının evrendeki egemenliğini sona erdirip Einstein'in yıllardır mutlak kabul edilen teorisini çürütmek istiyorlar. Alman Der Spiegel Dergisi'nin son sayısında kapak konusu yaptığı bu savaş, esas olarak ‘‘zamanda yolculuk’’ düşünü gerçekleştirmeyi hedef alıyor. Einstein'in teorisine göre ışık hızının aşılması mümkün değil. Kütlenin hız limiti olduğu için, boyut değiştirmek; zamanda ileri veya geriye doğru yolculuk yapmak da mümkün değil. Çünkü teoriye göre kütle ışık hızına yaklaştığı takdirde büyüyor ve sonsuza yayılıyor. Yani boyut değiştiremiyor.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Ancak bugün birçok bilim adamı mutlak olarak görülen bu teoriye başkaldırıyor ve ‘‘zaman’’ın iktidarına son vermek, saatlerin insanoğlu üzerinde kurdugu baskıyı ortadan kaldırmak için uğraşıyor. Amerikan Bilimsel Gelişme Derneği'nin geçtigimiz günlerde ABD'nin Seattle kentinde düzenlenen yıllık kongresinde sunulan bildirilerde bu alanda yapılan deneyler enine boyuna sergilendi. Gerçi hiçbir bilim adamı İzafiyet Teorisi'ni çürüten yeni bir kuramla ortaya çıkamadı ama, teoriyi zorlayan bazı araştırmalar yogun tartışma ortamı yarattı. İki Alman profesörün, mikrodalga sinyalleri göndererek ışık hızını aşması, bazı parçacıkların ve lazer ışınlarının ışık hızından daha hızlı yayılması, uzun uzun tartışıldı.
Toplantıya katılan pekçok bilim adamı, İzafiyet Teorisi'nin astrofizikçi Joseph Silk'in tanımladığı gibi ‘‘muhteşem bir fosil’’ olduğunu ve gelecekte zaman yolculuğunun aynı metroda seyahat etmek gibi sıradan gündelik bir eylem haline geleceğini belirttiler.
Kestirme yol kurt delikleri:
Zaman içinde yolculuk fikri Einstein ve ünlü denklemleriyle doğdu. Ludwig Flamm adındaki fizikçi, Einstein denklemlerinin zaman içinde yolculuğa olanak sağladığını gördü. Teoriye göre, zaman-uzay içinde bir tür kestirme yol olan kurt delikleri vardı. Einstein ve kara deliklerin yaratıcısı John Wheeler bunları araştırmaya başladı. Ancak çalışmaları bir yere varmadı ve kurt delikleri de açılamadan kapanmak zorunda kaldı. Sadece bilim kurgu öykücüleri ve sinemacılar bu konuyu sürekli gündemde tuttular.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

80’li yılların ortalarında ise Stephen Hawking ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden Kip Thorne konuyu yeniden gündeme getirdiler. Zamanda yolculuk için negatif enerji gerektiğini belittiler, ancak bu enerji de kara deliklerin sınırı dışında Evren’de pek bulunan bir madde değil. Hawking, kurt deliklerinin ortaya çıkması için gereken koşulların başka yerlerde de yaratılabileceğini söylüyor. Ancak bu mümkün olsa bile, Doğa, zaman içinde yolculuğu yasaklıyor. Ancak hesaplarda olası görünen zaman içinde yolculuğun teorik olarak bile olabilirliğini gösterebilmek için beki de Herşeyin Teorisinin bulunması gerekiyor.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]Kurt deliğinin tarifi: Bir ucu dünyadayken diğer ucu uzay gemisinde. Zaman içinde uzun bir yolculuk için ideal.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]12 saatte giriş, 10 saatte çıkış! Kurt delikler zaman içinde gerilere götürüyorlar.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]Uzay gemisi, güvertedeki kurt deliği sayesinde dünyaya geri dönüyor.
Zaman uzay gemisindeki uçta, dünyada olan uca göre daha yavaş akıyor. Burada da ilginç bir çelişki ortaya çıkıyor.
Zamana yolculuk tartışılıyor...